Skansen Wioska Gotów w Masłomęczu

Zaczęło się ponad 35 lat temu. Garstka lubelskich archeologów w 1977 roku wysiadła z na przystanku PKS-u w Masłomęczu pod Hrubieszowem, rozpoczynając jednocześnie jeden z najważniejszych rozdziałów tej miejscowości w nowożytnej historii.

Ćwierć wieku wyjątkowych badań na gockim cmentarzysku, pod kierownictwem prof. Andrzeja Kokowskiego, wprowadziło Masłomęcz do literatury naukowej oraz na pierwsze strony gazet, do radio i do telewizji. Atrakcyjne zabytki archeologiczne z II-IV wieku n.e., podróżujące po europejskich muzeach oraz tajemnicze i makabryczne zwyczaje pogrzebowe w germańskiej społeczności wywodzącej się z południowej Skandynawii, sprawiły że archeologia dla regionu hrubieszowskiego stała się swoistą wizytówką oraz szansą na rozwój turystyki tematycznej.

W 2007 roku, już po zakończeniu badań na gockim cmentarzysku w Masłomęczu, na pamiątkę współpracy mieszkańców gminy z archeologami, postawiono tzw. chatę gocką – wzorowany na dawnym budownictwie obiekt nawiązujący do odkryć archeologicznych w Hrubieszowie-Podgórzu. Niedługo potem powstała wielopokoleniowa grupa rekonstrukcyjna prezentująca różne aspekty życia codziennego sprzed 1700 lat.

W 2012 roku zapadła decyzja, by Masłomęcz stał się wizytówką nie tylko gminy Hrubieszów, ale całego regionu – i tu z pomocą znów przyszły środki unijne.

W listopadzie ubiegłego roku rozpoczęto prace przy budowie kilku ciekawych obiektów zaplanowanych w ramach projektu pn. „Wioska Gotów w Masłomęczu” ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Inwestycja zrealizowana została przez Gminę Hrubieszów, która złożyła wniosek o dofinansowanie tego pomysłu, natomiast merytoryczną i organizacyjną opiekę nad inwestycją sprawowali i nadal sprawują Instytut Archeologii UMCS w Lublinie, Muzeum im. ks. St. Staszica w Hrubieszowie oraz oczywiście gospodarze terenu czyli Masłomęckie Stowarzyszenie – Wioska Gotów.

Skansen Wioska Gotów – to ukoronowanie kilkuletnich starań o stworzenie ciekawej i wartościowej edukacyjnie i turystyczne oferty dla wszystkich grup wiekowych, dla szkół i indywidualnych zwiedzających nie tylko z regionu hrubieszowskiego.

Najbardziej imponującym obiektem na terenie gockiej osady jest rekonstrukcja tzw. długiego domu. Zabudowa tego typu znana jest z terenów Skandynawii. To właśnie m.in. z terenów południowej Szwecji Goci dotarli na tereny dzisiejszej Polski. Natomiast w trakcie swojej wędrówki, pod koniec II wieku dotarli do Kotliny Hrubieszowskiej. Długi dom, który powstał w Masłomęczu, nawiązuje bezpośrednio do wyników badań archeologicznych w Hrubieszowie-Podgórzu. Podobnie jak w przypadku pierwowzoru budynek ten ma wymiaru ok. 10 x 20 m. Jego konstrukcja, a nawet usytuowanie względem kierunków świata nawiązują do oryginału.

Na terenie Wioski Gotów powstały również inne interesujące obiekty. Chata tkaczki to ciekawa konstrukcja póziemiankowa zagłębiona jest w grunt na głębokość 2 m. W jej wnętrzu znajduje się m.in. kompletny pionowy warsztat tkacki, na którym prezentowane będą dawne tkackie techniki.

W sąsiedztwie powstała także już chata wojownika-kupca o konstrukcji zrębowej. To tam prezentowana będzie dawna broń oraz przedmioty, które do masłomęckich Gotów trafiały jako importy z Cesarstwa rzymskiego lub ze Skandynawii.

Szczególnie ciekawa i ważna dla organizacji warsztatów i pokazów dawnego rzemiosła jest chata garncarza. Jej ściany wykonane są z plecionki obrzuconej gliną. W jej sąsiedztwie powstanie piec do wypału naczyń wzorowanych na gockich znaleziskach archeologicznych z naszego regionu.

Cały teren jest już ogrodzony płotem wyplatanym wikliną. Wszystkie wybudowane obiekty połączone zostały drewnianym traktem, a do wnętrza kompleksu prowadzić będą dwie bramy. Jedna od północy, od strony północy świetlicy, a druga – główna, znajdować się będzie w centralnym miejscu od strony południowej.

Skansen Wioska Gotów w Masłomęczu zarządzany będzie wspólnie przez Gminę Hrubieszów i Muzeum im. ks. St. Staszica w Hrubieszowie, przy współpracy z Masłomęckim Stowarzyszeniem.

Zagroda w krainie Gotów

Jak podają źródła antyczne (Jordanes, Getica), gocki lód Amalów pod rządami mitycznego króla Beriga, na trzech łodziach dotarł na południowe wybrzeże Bałtyku. Wydarzenia te mające miejsce w 2 połowie I wieku po Chr. były początkiem wielkiej, kilkusetletniej wędrówki Gotów przez Europę. Nowo utworzone gockie państwo, nazwano Gothiskandzą.

Kilka pokoleń później, gdy w gockiej krainie rządy sprawował król Filimer, podjęto decyzję o wędrówce plemienia na południowy-wschód do krainy Oium nad Morzem Czarnym. W trakcie tej wędrówki pierwsi goccy osadnicy dotarli do Kotliny Hrubieszowskiej, przygotowując tym samym zaplecze dla kolejnych grup ludności wiązanej w archeologii z kulturą wielbarską. Tak duże ruchy ludnościowe sprawiły, że zamieszkujące Mazowsze i zachodnią Lubelszczyznę plemiona Wandalskie (ogólnie utożsamiane w archeologii z kulturą przeworską) zmuszone były do zmiany swych siedzib. Uciekając przed nadchodzącymi z północy Gotami przebijali się przez zamieszkiwaną przez pierwszych osadników gockich krainę między Huczwą i Bugiem.

Ten wyjątkowo burzliwy epizod rozgrywał się na przełomie II/III wieku po Chr. około 160-225 r. (faza B2/C1 - C1a). Stał się on podstawą dla projektu realizowanego w Kotorowie (gm. Werbkowice).

Zagroda w krainie Gotów w Kotorowie (gm. Werbkowice) będzie areną prezentującą wydarzenia właśnie z tego burzliwego okresu starć Wandalów z Gotami.

Na terenie Kotliny Hrubieszowskiej oraz bezpośrednio na jej pograniczu zarejestrowano wiele dowodów świadczących o obecności wandalskich wojowników pod koniec II wieku po Chr., w strefie zamieszkiwanej wówczas już przez pierwszych osadników gockich. Są to jednak przede wszystkim pozostałości grobowe, ukazujące pokonanych w bitwie o Kotlinę Hrubieszowską barbarzyńców, utożsamianych ogólnie z kulturą przeworską. Charakterystyczne wyposażenie bojowe odkryto w wielu miejscach regionu. Przykładem może być Obrowiec (gm. Hrubieszów), gdzie natrafiono na umbo – metalową centralną część tarczy wraz z grotem włóczni (fot. poniżej).

Ze zbiorów Muzeum w Hrubieszowie

Inne zabytki wiązane z wandalskimi wojownikami znaleziono we Wronowicach-Paprzycy oraz w interesującym nas szczególnie Kotorowie. To właśnie na terenie tej miejscowości odkryto zestaw wojownika składający się z grotu włóczni i oszczepu, z charakterystyczną dla tego okresu tuleją o ośmiokątnym przekroju do osadzania drzewca (ryc. poniżej).

Ze zbiorów Muzeum Lubelskiego

Cmentarzysko wojowników przeworskich odkryte w 1 poł. XX wieku znane jest również z Przewodowa. Natomiast z Podlodowa pochodzi wyjątkowy pochówek, wysokiego rangą wojownika, wyposażonego m.in. w długi dwusieczny miecz pochodzący zapewne z płatnerskiego warsztatu w Cesarstwie Rzymskim. Na jego głowni widnieją przedstawienia bóstw wojny i zwycięstwa – Marsa i Wiktorii.

Jak dotąd nie natrafiono na większą ilość śladów osadnictwa kultury przeworskiej w regionie hrubieszowskim, co potwierdza, epizodyczny, przejściowy charakter obecności Wandalów na tych ziemiach. Ta część, której udało się uniknąć krwawej konfrontacji z Gotami, jak np. plemiona wandalskich Hasdingów i Wiktofalów, osiedliła się w granicach Imperium Rzymskiego, licząc choćby na udział i łupy zdobyte w trakcie „wojen markomańskich”.

Zagroda w trakcie prac końcowych

Inauguracja kotorowskiej zagrody Gotów 22 września w Gminie Werbkowice jest wydarzeniem uwieńczającym oddanie do użytku projektu „Budowy i wyposażenia "Kompleksu wystawowego – zagroda w krainie Gotów". Jest to kolejna inwestycja zrealizowana przez Gminę Werbkowice z udziałem środków z UE.

Cel operacji: Stworzenie korzystnych warunków do wszechstronnego rozwoju społeczności pod względem turystycznym i dziedzictwa kulturowego, poprzez efektywne wykorzystanie zasobów własnych.

Zakres operacji:
- „Chata Gotów”
- „Chata biesiadna Gotów”
- „Szopa”
- „Trakt drewniany”
- „Ogrodzenie”

Patronat merytoryczny i organizacyjny:

-Masłomęckie Stowarzyszenie "Wioska Gotów"

-Muzeum im. ks. St. Staszica w Hrubieszowie

Zagroda w krainie Gotów

Jak podają źródła antyczne (Jordanes, Getica), gocki lud Amalów pod rządami mitycznego króla Beriga, na trzech łodziach dotarł na południowe wybrzeże Bałtyku. Wydarzenia te mające miejsce w 2 połowie I wieku po Chr. były początkiem wielkiej, kilkusetletniej wędrówki Gotów przez Europę. Nowo utworzone gockie państwo, nazwano Gothiskandzą.

Kilka pokoleń później, gdy w gockiej krainie rządy sprawował król Filimer, podjęto decyzję o wędrówce plemienia na południowy-wschód do krainy Oium nad Morzem Czarnym. W trakcie tej wędrówki pierwsi goccy osadnicy dotarli do Kotliny Hrubieszowskiej, przygotowując tym samym zaplecze dla kolejnych grup ludności wiązanej w archeologii z kulturą wielbarską. Tak duże ruchy ludnościowe sprawiły, że zamieszkujące Mazowsze i zachodnią Lubelszczyznę plemiona Wandalskie (ogólnie utożsamiane w archeologii z kulturą przeworską) zmuszone były do zmiany swych siedzib. Uciekając przed nadchodzącymi z północy Gotami przebijali się przez zamieszkiwaną przez pierwszych osadników gockich krainę między Huczwą i Bugiem.

Ten wyjątkowo burzliwy epizod rozgrywał się na przełomie II/III wieku po Chr. około 160-225 r. (faza B2/C1 - C1a). Stał się on podstawą dla projektu realizowane w Kotorowie (gm. Werbkowice).

więcej...